آیا خرید و فروش ارزهای دیجیتال در ایران قانونی است؟

بازارهای مالی امروزه در جهان پیشرفت‌های زیادی پیدا کرده است، از جمله بازار ارزهای دیجیتال. اما آیا خرید و فروش ارزهای دیجیتال در کشور ما ایران کار قانونی است؟ با ما همراه باشید.

 ارز دیجیتال یا رمز ارز، پول اینترنتی قابل اعتماد و امنی است که واسطه‌ها را کنار زده و در سراسر جهان قابل استفاده و مبادله است. با پیشرفت علم و تکنولوژی و اینترنت، بازار ارزهای دیجیتال در سالهای اخیر رشد چشمگیری داشته است و افراد زیادی این بازار را برای سرمایه‌گذاری انتخاب کرده اند.
از ویژگی‌های منحصر به فرد رمز ارزها که باعث اعتماد مردم به آن شده، امنیتی است که توسط رمزنگاری برای آن به وجود آمده و اینکه بانک‌ها و نهادهای دولتی را در خرید و فروش و مبادله کنار گذاشته و به صورت مستقیم و غیر متمرکز می‌توان در معاملات و مبادلات از آن استفاده کرد، آن را انتقال داد یا در خرید و فروش‌ها به کار گرفت.
البته این ارزها ویژگی ناشناس بودن را هم دارا میباشند یعنی که آدرس کیف پولِ مبادله کنندگان و سرمایه‌ گذاران، اطلاعات فردی و هویتی آنان را شامل نمیشود.
در واقع رمز ارزها، تمام مشخصه‌های پول های معمول، بجز ماهیت فیزیکی بودن را دارا می باشند  و علاوه بر این، امکانات و ویژگی‌هایی دارند که موجب برتری آنان می‌شود. مثل سریع و بدون مرز بودن آنها در جابجایی و معاملات و ویژگی‌های خاصی که پیش‌تر ذکر شد.

بیش از یک دهه از اولین رمز ارزی که وارد بازار شد می گذرد، بله، بیتکوین!
 بیتکوین بیشترین میزان محبوبیت و ارزش را بین رمز ارزهای مختلف دارد. پس از آن رمز ارزهای دیگری نیز تولید شدند که به تمام آن‌ها آلت کوین می‌گوییم.
از جمله معروف ترین آلت کوین‌ها عبارتند از: اتریوم، ریپل، بیت‌ کوین کش، لایت کوین، ایاس، کاردانو، ترون، مونرو، زی کش.

نحوه خرید و فروش ارز دیجیتال

خرید و فروش ارز دیجیتال به صورت حضوری نیست، چرا که این ارزها شکل فیزیکی ندارند. بله به صورت اینترنتی و از طریق دسترسی را صرافی‌های جهان انجام می‌شود. برای اینکار داشتن یک کیف پول یا "wallet" رمز ارز کافی است. Wallet در واقع کیفی برای ذخیره و نگهداری ارزهای دیجیتال شماست. هر فردی میتواند یک یا چند کیف هم داشته باشد.
در ایران اما، چون در موقعیت تحریم هستیم، صرافی‌های بزرگ جهانی حاضر به ارائه خدمات به سرمایه‌گذاران ایرانی نیستند. اما در ایران میتوان از شیوه دیگری برای خرید و فروش استفاده کرد.
ابتدای امر برای ایجاد یک کیف پول امن و آنلاین بایست اقدام کنید. با داشتن ایمیل و رجوع به یک سایت ایجاد کیف پول معتبر، اقدام به ساخت آن می‌کنید، که به صورت رایگان بر روی گوشی یا کامپیوتر شما قابل نصب است. 
کیف پول شما شامل یک رمز است که برای ورود به آن نیاز دارید و باید همیشه آن را به خاطر بسپارید تا بتوانید به سرمایه و کیف خود دسترسی داشته باشید.
حتما از معتبر بودن سایتی که از طریق آن ایجاد کیف پول می‌کنید، مطمئن شوید تا خطری دارایی شما را تهدید نکند.
پس از آن بایستی حساب خود را با هر مبلغی که مد نظر داشتید ، شارژ کنید. بعد از شارژ حساب، برای خرید بیت کوین باید دنبال فروشنده باشید.
در این قسمت با توجه به میزان موجودیتان، سفارش خرید بیت کوین ثبت می کنید و منتظر می‌مانید تا فروشنده‌ای، سفارش خرید شما را با قیمت پیشنهادی تان بپذیرد‌ و در ازای نقدینگی شما، به شما ارز دیجیتال بفروشد.
البته روش امن‌تری نیز وجود دارد و آن رجوع به صرافی‌های داخل ایران است. این صرافی‌ها در ازای دریافت کارمزد اقدام به خرید و فروش ارز دیجیتال می کنند.

با رجوع به سایت این صرافی‌های داخلی و دادن آدرس کیف‌پول دیجیتالی خود، می توانید درخواست خرید یا فروش ارز دیجیتال خود را ثبت کنید.
اما با این تفاوت که صرافی‌های داخلی از کاربران خود درخواست مدارک شناسایی می‌کنند تا از کلاهبرداری‌های احتمالی جلوگیری کنند.
در قبال هر مبلغی که به حساب صرافی واریز می‌کنید، می توانید از آنها درخواست خرید ارز دیجیتال بکنید (برخی صرافی‌ها حداقلِ مبلغ تعیین کرده‌اند و نمی توان کمتر از آن مبلغ، ارز دیجیتال از آنها خرید).
برای فروش نیز، با اعلام قصد فروش و بررسی اعتبار حساب شما توسط صرافی مورد نظر، bitcoin را از فروشنده خریده و پول آن را به حساب فروشنده واریز می‌کند.

 

جایگاه ارزهای دیجیتال در جهان

استفاده از ارز دیجیتال در معاملات، شرق آسیا و اقیانوسیه کاربرد و محبوبیت فراوانی دارد.در جایگاه دوم، اروپا، آمریکای شمالی و آمریکای لاتین قرار دارند. آمارها نشان می دهند بیشتر شرکت‌های بزرگ خرید و فروش ارز دیجیتال در حال بسط دادن فعالیت‌های خود به سمت قاره آسیا هستند.
در نیمه‌ی ابتدایی سال گذشته، بیش از نیمی از خرید و فروش ارزهای دیجیتال در آسیا، اروپا، خاورمیانه و آفریقا انجام شد.
گفته می‌شود با توجه به گسترش ارزهای دیجیتال و پیشرفت تکنولوژی‌های مربوط به معاملات اینگونه ارزها و تسهیل دسترسی و استفاده آن توسط مردم، عملکرد کشورهای مختلف دچار تغییرات عمیقی در این باره می‌شود بر تعداد طرفداران ارزهای دیجیتال افزوده خواهد شد. اما در زمینه قانون گذاری در این مورد، کشورها مواضع مختلفی اختیار کرده اند:
برخی کشورها در عین اعلام قانونی بودن خرید و فروش ارزهای دیجیتال، محدویت‌های مشخص شده‌ و واضحی در این مورد وضع کرده‌اند که موسسات و مراجع فعال در زمینه ارز دیجیتال را ملزم به رعایت آن قوانین می کند. این قوانین عموما جنبه‌ی ضدپولشویی، ضد تروریسم و جرایم سازمان یافته دارند. مانند استرالیا و کانادا‌.
برخی دیگر از کشورها نیز، قوانین محدودیت‌زا را متوجه سرمایه‌گذاران و معامله کنندگان کرده‌اند، البته با درجه‌ی شدت و ضعف متفاوت. به عنوان مثال در کشور الجزایر صراحتا اعلام شده که تمامی فعالیت‌های مربوط به خرید و فروش ارز دیجیتال ممنوع است.
اما در کشورهایی مانند ایران و چین، در حالی که انجام معاملات و سرمایه‌گذاری در زمینه ارز دیجیتال را ممنوع اعلام نکرده، اما رویکرد مثبت و آزادانه‌ای هم نسبت به آن نشان نداده است و به صورت غیر ‌مستقیم در صدد اعمال محدودیت هایی در این حوزه‌ است.
البته به دلیل نوپا بودن ارزهای دیجیتال و عدم وجود زیر ساخت‌های مناسب در این مورد، طبیعی است که کشورها موضع مشخصی در این مورد اعلام نکنند.

نحوه برخورد با ارز دیجیتال در قانون  ایران:

خرید و فروش ارز دیجیتال در ایران نیز مانند تمامی کشورهای جهان، با اقبال عمومی مواجه شد‌ و آمارها حاکی از استقبال عجیب مردم از مبادله رمز ارز هاست.
کمیسیون اقتصادی مجلس در گزارشی که اخیرا منتشر کرده، گفت: روزانه به صورت غیر رسمی بیش از هفتصد btc در ایران به خرید و فروش میرسند. رشد ارزش BTC و به طور کلی، ارزهای دیجیتال، مردم را به سرمایه گذاری در این بازارها سوق داده‌ است.
در ایران در زمینه قانونی بودن خرید و فروش ارز دیجیتال و همچنین استخراج آن، با خلاء قانونی مواجه هستیم و مقررات سازمان یافته‌ای در این مورد وجود ندارد که از شفافیت کافی برخوردار باشد.
در سال‌های اخیر نظرات ضد و نقیضی در این مورد مطرح بود و طی روزهای گذشته نیز در صحن علنی مجلس موضوع رمز ارزها قرائت شده است، اما هنوز تبدیل به قانون نشده است.

دی ماه ۹۶ برای اولین بار در زمینه خرید و فروش ارز دیجیتال و مبادله آن به صورت رسمی اظهار نظر شد، روابط عمومی بانک مرکزی، اعلام کرد: "به کارگیری بیتکوین و سایز رمز ارزها در تمام مراکز پولی و مالی کشور ممنوع است."
شهریورماه ۹۷ نیز مرکز توسعه تجارت الکترونیکی، واکنشی مشابه داشت و به عدم قانونی بودن خرید و فروش ارز دیجیتال در ایران اشاره کرد.
در اسفندماه سال ۹۹ نیز وزیر ارتباطات سابق، آقای آذری جهرمی اعلام کرد :بانک مرکزی از مرحله رد و انکار رمز ارز و تکنولوژی‌های مرتبط با آن، به مرحله به رسمیت شناختن رمز ارزها و تعامل با آن رسیده است.
چند روز بعد نیز رئیس بانک مرکزی اظهاراتی درمورد به فروش رساندن ارزهای دیجیتال به صرافی های مشخص شده توسط بانک مرکزی را داشت و صرفا فروش ارزهای دیجیتال توسط صرافی‌ها را مجاز اعلام کرد.
توجیه و دلایل سیاستمداران مختلفی که با قانونی شدن خرید و فروش ارز دیجیتال مخالفت می کردند موارد مختلفی بود که بصورت نقل و ‌قول به آنان اشاره می‌کنیم:
آزادی در خرید و فروش و غیر متمرکز بودن اینگونه ارزها می تواند آن را تبدیل به ابزاری برای پولشویی، تامین مالی تروریسم و جابجایی پول برای مجرمان بکند‌. اما چنین توجیهی برای ممنوعیت استفاده از ارز دیجیتال، بی اساس بوده است، زیرا ماهیت بازار رمز ارز این است که زیر نظر نهاد مالی دولتی خاصی انجام نمی شود، پس موجب منع افرادی که در این حوزه تراکنش داشتند نمی شود!)
 به دلیل نداشتن پشتوانه، ممکن است دچار فراز و نشیب‌های ارزشی در تبادلات مالی شوند و این موضوع ریسک بالایی را در معاملات رقم خواهد زد.

زیر ساخت استفاده از ارز دیجیتال در ایران فراهم نیست و داشتن صرافی ارز دیجیتال به صلاح اقتصاد نیست.
همچنین، ترس از خروج ارز از کشور و آسیب به بازار بورس ایران نیز، از جمله دلایلی است که قانون گذاران را نسبت به مجاز شمردن خرید و فروش ارز دیجیتال در ایران، دچار شبهه و نگرانی می‌کند.

در آخرین اقدامات کشور در رابطه با وضع قانون و راهکار صحیح برای مواجهه با پدیده‌ی رمز ارزها، غلامرضا مرحبا سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس، در نشست علنی ۲۳ شهریور ماه ۱۴۰۰ گزارش نظارتی خود را در خصوص رمزارزها قرائت کرد. او نحوه مواجهه با رمز ارز را در پنج حوزه دسته بندی کرد.
حوزه چهارم این دسته بندی، به خرید و فروش ارز دیجیتال مربوط می‌شود و به لزوم کار در این زمینه می پردازد که نشان از غیر قابل انکار بودن و اهمیت مبادلات رمز ارزی می‌دهد. ایشان مبادلات ارزهای دیجیتال و در نظر گرفتن زیر ساخت‌ هایی برای اینگونه مبادلات در کشور را جزء پر اهمیت‌ترین موضوعات روز در این مورد رمز ارزها دانست و آن را محتاج رسیدگی های آینده‌نگرانه‌ی دقیق می‌داند و در عین اینکه مساله رمز ارزها را ریسکی بزرگ برای اقتصاد ایران دانست و تبعات منفی آن را خاطر نشان شد. سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس، غلامرضا مرحبا موضوع علاقه‌ و گرایش مردم به استفاده از رشد ارزش ارزهای دیجیتال و سرمایه گذاری و فعالیت در این بازار را، به عنوان حقیقتی غیر قابل نقض پذیرفت.

وی در ادامه، به خلاء ها و ضعف های قانونی این حوزه اشاراتی داشت. از جمله اینکه:
 ۱_هیچ یک از زیر ساخت های مبادلات ارز دیجیتال در ایران مجوز ندارند.
 ۲_سیاستگذاری صحیحی به منظور اقداماتی مبتنی بر قانون در کشور صورت نگرفته است. 
۳_ نبود زیرساخت مناسب، وجود خلاء های قانونی و دسترسی نداشتن به صرافی‌های داری ضمانت اجرای داخلی، مردم را به صورت ناخواسته دچار زیان یا جرایم پولشویی می‌کند.
او در عین حال به جنبه‌های منفی قانونی شدن خرید و فروش ارز دیجیتال و فعالیت های مربوط به این حوزه در کشور هم اشاره کرد :
 ۱_ضعیف شدن ارزش ریال و آسیب به قدرت بانک مرکزی.
 ۲_قانونی و مجاز شدن مبادلات رمز ارزی باعث استقبال گسترده مردم و استفاده بیش از پیش آنان از این حوزه می شود، با وجودیکه به خاطر قابلیت غیر قابل کنترل و غیر قابل پیش بینی بودن این بازار، ممکن است به افرادی که اطلاعات کافی ندارند، خساراتی وارد شود.
ایشان پیشنهاد تصویب قانون "حمایت از استخراج رمز ارز و ساماندهی ایجاد، تولید (استخراج) و بازار مبادلات داخلی رمز ارز" را داد و این قانون چهار ماده ای را قرائت کرد.
در تبصره یک ماده اول که مربوط به خرید و فروش ارز دیجیتال است، آمده است:
بکارگیری رمز ارزها، غیر از رمز ارز ملی، به عنوان ابزار پرداخت در داخل کشور یا برای راه اندازی و اداره شبکه پرداخت داخلی  ممنوع است.

 

در نهایت باید بگوییم:
در نگاهی واقع بینانه، می بینیم ارائه سرمایه و پول، به عنوان ابزاری برای انتقال اعتبار، سال ها در اختیار دولت‌ها به عنوان یک نهاد متمرکز بوده و رمز ارزها این محدودیت و انحصار را از بین برده اند.
بنابراین ، نه تنها در ایران بلکه در اکثر کشورها، بدیهی است که دولت‌ها به سادگی رواج و قانونی کردنِ رمز ارزها را نمی پذیرند.
از طرفی دولت، سعی در متمرکز ماندن قدرت خود دارد و به همین دلیل از رسمی کردن قوانینی که خرید و فروش ارز دیجیتال را مجاز به شمارد امتناع می‌ورزد. از طرف دیگر، توسعه علم و پیشرفت، مردم را به سمت تغییر و حذف نهادهای متمرکز و واسطه در تراکنش‌ها و مبادلات مالی خود تشویق می‌کند. ایران نیز از این قاعده مستثنی نخواهد بود و در نهایت ناچار به پذیرش است.
در حال حاضر خلاء‌های بسیاری گریبانگیر قوانین مربوط به خرید و فروش ارز دیجیتال در کشور هستیم؛ اما در آینده‌‌ای نه چندان دور، سیاست قانونگذاری به سمت و سویی می‌رود که سازش و پذیرش این پیشرفت و تغییر را، به مواجهه‌ی سرکوبگرانه با آن ترجیح دهند.
رفته رفته سیاست‌های قهرانه و عدم پذیرش، تبدیل به سازگاری برای پیشرفت می‌شود. در حال حاضر نیز صرافی‌های زیادی در زمینه مبادلات رمز ارزها مشغول فعالیت هستند که توسط دولت و حاکمیت کنترل می شوند ؛ اما مجوز رسمی ندارند. به زودی سازوکارهای مدبرانه‌تری در این موارد در نظر گرفته خواهد شد.