دنیای ارزهای دیجیتال بر پایه تراکنش‌ها شکل گرفته است و موضوع کارمزد تراکنش‌ها یک مبحث مهم برای هر ارز دیجیتال است. تغییر در کارمزد می‌تواند باعث تغییر قیمت ارز دیجیتال شود و یا سرنوشت آن عرض ر تغییر دهد.
هر روز تراکنش‌های بسیار زیادی در دنیای ارزهای دیجیتال صورت می‌گیرد و هر تراکنش دارای کارمزدی است. کارمزدها به دو علت حائز اهمیت هستند. در درجه اول کارمزدها برای حفظ گواه اثبات کار یا در حقیقت حفظ امنیت شبکه‌های الگوریتم pow حیاتی محسوب می‌شوند و در درجه دوم معادلات اقتصادی بین کاربرها، استخراج‌کنندگان و پروتکل شبکه را موازنه خواهد کرد. امروزه پاداش ماین بیت کوین به حدی است که ماینرها به شروع کردن عملیات استخراج ترغیب می‌شوند و با توجه به درآمد حاصله، امنیت شبکه را نیز تضمین می‌کنند.
این روند همیشگی نخواهد بود و با توجه به بالا رفتن سختی شبکه احتمال حرکت پاداش به سمت ارقام کمتر و یا صفر در آینده وجود دارد. در آن زمان باید راهکار جدید برای محاسبه کارمزدها پیدا کرد. شبکه‌های ارز دیجیتال معمولا توان عملیاتی بالایی دارند و از همین جهت نیاز به تامین امنیت به صورت دائمی و همه‌جانبه دارند. بنابراین با حرکت فعالان بازار رمزارزها به سمت اثبات سهام به جای اثبات کار، احتمالا کارمزد تراکنش‌ها و در نتیجه قیمت ارز دیجیتال تغییراتی خواهد داشت. در این مقاله تلاش خواهیم کرد تا مبحث کارمزد تراکنش‌ها را کاملا بررسی کنیم و احتمالات ممکن را ذکر کنیم.
کارمزد در بیت کوین چگونه محاسبه می‌شود؟
با شبکه بیت کوین شروع می‌‌کنیم. در این شبکه کاربران کارمزدهای را مشخص می‌کنند. برای مثال در زمان انجام تراکنش شما میتوانید کارمزد را صفر در نظر بگیرید. این جنس تراکنش‌ها احتمالا به زمان زیادی برای انجام معامله نیاز داشته باشند زیرا ماینرها اولویت را به تراکنش‌هایی با کارمزد بالاتر خواهند داد. آن‌ها تلاش می‌کنند در هنگام پذیرش تراکنش‌ها آن‌ها بر اساس رقم کارمزد رتبه بندی کنند و تراکنش‌هایی با کارمزد بالاتر را بپذیرند. بدین ترتیب آن‌ها سود بیشتری از طریق استخراج بدست خواهند آورد. تراکنش‌هایی که تایید اولیه برای آن‌ها صورت رفته اما هنوز پردازش به صورت کامل انجام نشده در محلی به نام استخر انتظار باقی می‌مانند.
فضای هر بلاک ظرفیت مشخصی دارد و کاربرها تلاش می‌کنند تراکنش خود را زودتر به یک بلاک برسانند. زمانی که کارمزد صفر باشد سخت است بلاکی برای پردازش پیدا کنید اما زمانی که کارمزد بالایی مشخص می‌کند احتمالا بلاک‌ها به سرعت شما را قبول خواهند کرد. در شبکه بلاک چین بیت کوین خبری از نوبت‌بندی بر اساس زمان ورود نیست. عبارت مشهور frist come,first serve در مورد شبکه بلاک بیت کوین صدق نمی‌کند. کاربران می‌توانند میانگین کارمزدها را در زمان تراکنش مشاهده کنند. با توجه به میانگین اگر قیمت بالاتری را برای کارمزد تنظیم کنند احتمالا شانس بیشتری برای بالا رفتن سرعت تراکنش خواهند داشت و اگر کارمزد را رقمی پایین‌تر از میانگین تعیین کنند باید صبور باشند تا یک بلاک آن تراکنش را قبول کند. ارزش تراکنش، نوع درخواست فرد، قیمت ارز دیجیتال، میانگین روزانه کارمزدها می‌تواند در تعیین رقم کارمزد توسط کاربرها تاثیرگذار باشد.
گاهی اوقات با کاهش قیمت بیت کوین و یا افزایش سختی شبکه پاداش استخراج هر بلاک برای ماینرها توجیه اقتصادی ندارد. همان طور که می‌دانید استخراج بیت کوین به منابع پردازشی گران قیمت و جریان برق نیاز دارد.
به علت حجم زیاد پردازش معمولا مصرف برق زیاد خواهد بود و هزینه‌های قابل‌توجهی را به وجود خواهد آورد. از همین جهت هزینه‌های استخراج کم نخواهد بود و اگر قیمت بیت کوین کاهش یابد یا هزینه‌ها افزایش پیدا کند کار استخراج زیان‌ده بوده و بسیاری از ماینرها دست از کار می‌کشند. در این حالت حجم بلاک‌های تولید شده کمتر می‌شود و از طرفی حجم تراکنش‌های در انتظار تایید افزایش خواهد یافت. معمولا در این شرایط تعداد تراکنش‌های وارد شده به شبکه تغییری نخواهد کرد اما به علت کمتر شدن بلاک‌ها و در نتیجه فضای پردازش تراکنش، صف‌های طولانی برای انجام تراکنش شکل خواهد گرفت. در این حالت کاربرانی که حاضر به پرداخت کارمزد بیشتری شوند برنده خواهند بود. پس از مدتی به تدریج میانگین کارمزد نیز رشد می‌کند تا به این ترتیب بخشی از زیان استخراج‌کنندگان جبران شود و یا به طور کل فرایند به روند سودآوری باز گردد.
کارمزد بر روی قیمت ارز دیجیتال اثر گذار است؟
هر چه سختی شبکه و هزینه افزایش یابد، میانگین کارمزد بیشتر می‌شود و در نتیجه صف‌های انتظار شکل خواهد گرفت. از طرفی هرچه حجم استخرهای انتظار بیشتر شود، ماینرها نیز تمایل خواهند داشت تراکنش‌هایی با کارمزد بالاتر را انجام دهند. این چرخه باعث خواهد شد تا سرعت تراکنش‌ها بسیار کاهش یابد که این اتفاق منجر به کاهش امنیت شبکه خواهد شد. همچنین تاخیرهای طولانی کاربران را از استفاده از شبکه می‌تواند منصرف کند. در نهایت این روند به ضرر استخراج‌کنندگان و شبکه بیت کوین خواهد بود که حامیان، طرفداران و از همه مهم‌تر فعالان خود را از دست خواهد داد و مهم‌ترین شاخص یعنی قیمت ارز دیجیتال را دستخوش تغییر خواهد کرد. بسیاری از کارشناسان این اتفاق را یک نقطه‌ضعف بزرگ برای بیت کوین می‌دانند و معتقدند در صورت عدم ایجاد تغییرات در آینده شاید جایگاه پادشاه رمزارزها توسط رقبا به خطر بیفتد.
بسیاری بر این باورند که بهترین راهکار تعیین رقم کارمزد تراکنش‌ها توسط کاربران نیست. این کار شاید بتواند جریان‌هایی برای تغییر قیمت ارز دیجیتال ایجاد کند. عوامل محرک در کارمزد تراکنش‌های شبکه‌های بلاک چین pow یا همان اثبات کار جهت بهبود طراحی‌های آتی می‌تواند تاثیرگذار باشد. با توجه به نوسان‌های قیمت ارز دیجیتال و اصولا اثبات کار نمی‌توان یک قیمت ثابت را برای کارمزد تراکنش‌ها منظور کرد که هم رضایت کاربران را جلب کند و هم سودآوری ماینرها را تضمین کند. عوامل متعددی مثل محدودیت‌های ظرفیت هر بلاک، هزینه‌های سنگین تولید و نیاز به انرژی همیشه دردسر‌ساز خواهند بود و از همین رو باید یک راهکار جامع و اصولی برای آن مشکل پیدا کرد.
تراکنش‌ها به صورت دسته‌جمعی صورت می‌گیرد و اما کارمزدها برای هر تراکنش انفرادی تعیین می‌شود. زمانی که یک بلاک می‌خواهد ظرفیت خود را تکمیل کند باید کارمزدها به حد مناسبی برسند تا بتواند امنیت شبکه را تامین و سپس کارمزدها را پردازش کند. در این میان افرادی که کارمزد بیشتر از میانگین تعیین کرده سریعا به درون بلاک‌ها راه پیدا می‌کنند و آن‌هایی که کارمزد پایین‌تر اعلام کرده‌اند باید صبر کنند تا یک بلاک ابتدا تراکنش‌هایی با کارمزد بالاتر را پیدا کند و سپس برای تکمیل بلاک و تعدیل میانگین کارمزدها آن تراکنش را انتخاب کند. حال تصور کنید تمام کاربران کارمزد پایینی را تعیین کنند.
هیج بلاکی نمی‌تواند به میانگین کارمزدها برسد و در نتیجه تراکنش‌ها یا خیلی دیر انجام می‌شوند و یا اصلا انجام نمی‌شوند. در این حالت ارزش شبکه و در نتیجه قیمت ارز دیجیتال افت خواهد کرد. بنابراین این فرایند می‌تواند منجر به یک بازی باخت باخت شود. یعنی شبکه به شبکه‌ای با ارزش کمتر تبدیل می‌شوند و تراکنش‌های کاربران نیز انجام نخواهد شد. هرچند به علت حجم زیاد تراکنش‌ها و تعیین عددی نزدیک به میانگین کارمزدها توسط کاربران این اتفاق بسیار بعید به نظر می‌رسد اما احتمال آن صفر نخواهد بود. پس از این اتفاقات ماینرها از استخرهای استخراج خارج می‌شوند و به سمت ماین دیگر ارزهای دیجیتال روی خواهند آورد.
بهترین راه حل چیست؟
شاید بتوان دو راهکار کلی را برای این مشکلات در نظر گرفت. در درجه اول می‌توان قدرت عملیاتی شبکه را بالا برد تا از سایر بلاک چین‌هایی که بر اساس اثبات کار فعالیت می‌کنند قدرت عملیاتی بیشتری داشته باشد. روش دوم ایجاد یک فرایند صحیح و اصولی برای تعیین کارمزدها و تغییر آن نسبت به شرایط برای دست یافتن به بیشترین کارایی. در راهکار اول با افزایش ظرفیت‌ها شاید بتوان مشکلات مقیاس‌پذیری را حل کرد و کارمزدهای مشخصی را تعیین کرد اما در این حالت چالش‌‌هایی مثل مزایده به وجود خواهند آمد. راه‌حل دیگر در این بخش این است که کارمزدها را به حجم فضایی که هر استخراج‌کننده امنیت آن را تضمین کرده ارتباط دهیم.
در این راهکارها باید رقابتی بین کاربران برای دسترسی به فضای بلاک وجود داشته باشد اما شاید در شبکه بیت کوین موثر نباشد. همچنین اگر فرایندی بر اساس مزایده پایه‌گذاری شود احتمالا به نفع نیروی محرکه شبکه یعنی کاربران خواهد بود. در واقع کاربران می‌دانند حتی تراکنش‌هایی با کارمزد بسیار نزدیک به صفر انجام خواهد شد؛ در نتیجه دست آن‌ها برای تعیین کارمزدهای کمتر باز خواهد بود و به این ترتیب دوباره مشکلات قبلی پدید خواهد آمد. از طرفی باید قوانین مرسوم بازار بر بازار ارزهای دیجیتال نیز حاکم باشد. قیمت ارز دیجیتال را سیستم عرضه و تقاضا تعیین می‌کند. در مورد کارمزد نیز معمولا همین اتفاق می‌افتد که گاهی می‌تواند خطرناک باشد.
ماینرها دائما به دنبال تراکنش‌هایی با کارمزد بیشتر هستند و کاربرها نیز دائما سعی در کاهش کارمزدها دارند. با توجه به حجم تراکنش‌ها، قیمت ارز دیجیتال، میزان استخراج و... این قیمت دستخوش تغییر می‌شود اما نکته مهم این است که اگر به هر دلیلی عرضه تراکنش از تقاضا برای تراکنش کمتر شد نباید کارمزد به سمت صفر حرکت کند. باید همیشه حداقلی برای تراکنش وجود داشته باشند تا قطعی بودن معامله به نوعی تضمین شود. اگر حداقلی نباشد احتمال طی شدن روند سقوط کارمزد وجود دارد و این اتفاق باعث کاهش تعداد ماینرها و در نتیجه سقوط قیمت ارز دیجیتال خواهد شد. پس سرانجام این اتفاق به ضرر تمام فعالان ارز دیجیتال خواهد بود.
به نظر می‌رسد بهترین راهکار برای نظم دادن به کارمزدها و تراکنش اجرای یک سیستم مبتنی بر بازار باشد. در این سیستم کارمزدها با توجه به حجم تراکنش، قیمت ارز دیجیتال و استخرهای انتظار تعیین می‌شود اما دارای اصول و ضوابط مشخص خواهد بود که آزادانه برای خود به سمت صفر یا بی‌نهایت حرکت نکند. برای مثال برای انجام سریع تراکنش ضوابط مشخصی تعیین شود و کارمزد اضافه معینی لحاظ گردد. در واقع کاربر با پرداخت کارمزد اضافه به شبکه اعلام می‌کند که نیاز به صرفه‌جویی در زمان دارد و شبکه نیز او را در اولویت قرار می‌دهد. شبکه نیز با توجه به ظرفیتش زمان ممکن را به او اعلام می‌کند.
در این حالت دیگر خبری از قیمت‌های نامربوط نخواهد بود. در حال حاضر میانگین قیمت کارمزدها مشخص است و کاربر در صورت نیاز به انجام تراکنش سریع می‌تواند کارمزد بیشتری تعیین کند اما این مقدار را شبکه تعیین می‌کند. کاربر باید خودش عددی را حدس بزند اما اگر سیستمی مبتنی بر بازار با رعایت اصول و ضوابط معاملاتی شکل بگیرد می‌تواند در این بخش اعداد را مشخص کند و کاربر را از سردرگمی خارج کند. همچنین حداقل قیمت کارمزدها نیز باید مشخص باشد.
اگر فردی هیچ بازه زمانی مشخصی را برای مدت انجام تراکنش مشخص نکرد باز هم به این معنی نخواهد بود که بتواند کارمزدی نزدیک به صفر بپردازد یا اصلا کارمزدی پرداخت نکند. در این حالت سودآوری و درآمد ماینرهای دارای حداقل‌هایی خواهد بود که باعث اطمینان خاطر آن‌ها و همچنین ثبات در تعداد استخراج‌کنندگان خواهد شد. این فرایند به ثبات قیمت ارز دیجیتال نیز کمک خواهد کرد و امکان رشد و توسعه نیز بهتر فراهم خواهد شد.
در شبکه‌های مبتنی بر اثبات کار حتی با بالا بردن ظرفیت‌های بلاک و توان عملیاتی شبکه، باز هم امکان به وجود آمدن صف‌های انتظار وجود دارد. به دلایل مختلف ممکن است حجم زیادی تراکنش با هم به سمت شبکه بیایند و همچنین تغییرات مختلف در محیط بیرون از شبکه می‌تواند تعداد ماینرها را کاهش دهد که این اتفاق هم منجر به شلوغ شدن استخرهای انتظار خواهد شد. در این زمان افرادی که می‌خواهند سریع‌تر تراکنش را انجام دهند دچار سردرگمی خواهند شد و شاید نسبت به استفاده از شبکه دچار تردید شوند. همین تردید باعث کاهش متقاضیان شبکه خواهد شد. متقاضیانی که تراکنش‌های ارزشمندی داشته‌اند و قربانی حجم زیاد تراکنش‌های کم‌ارزش و بی‌نظمی شبکه شده‌اند. این پروسه به جایگاه و قیمت ارز دیجیتال ضربه خواهد زد. بنابراین باید علاوه بر تنظیم عرضه و تقاضا، اصول و ضوابطی را در این بخش حاکم کرد.
جمع‌بندی
کارمزدها همچنان جزو موضوعات مهم دنیای رمزارزها هستند که می‌توانند بسیار تعیین‌کننده باشند. تغییرات کارمزد می‌تواند در تعداد ماینرها، قیمت ارز دیجیتال، نوسانات ارزش و جایگاه یک کوین تاثیرگذار باشد. داشتن یک نظام پرداخت هدفمند کارمزد که بتواند تعادلی میان عرضه و تقاضا ایجاد کند باعث افزایش استفاده از رمز ارز جهت انجام تراکنش خواهد شد. کاربران باید نسبت به انجام سریع و امن تراکنش مطمئن باشند و ماینرها نیز باید سود آوری خود را تضمین شده بدانند. در این حالت می‌توان به آینده رمزارز امیدوار و هر روز شاهد افزایش تعداد تراکنش‌ها و همچنین تعداد بلاک‌های ماین شده بود.